Քառասուն օր է, ինչ Գրիգոր Շահինեանը հեռացաւ կեանքից. աւարտուեց, աւա¯ղ, երկրային ուղին մի լուսաւոր հոգու, որ աշխարհ էր եկել ուսուցանելու ու կրթելու հայ միտքը, անյաւակնոտ ու լուռ քննելու աշխարհի բանը, հանդարտ դատելու-վերլուծելու հայ մշակոյթի, գրի աշխարհը:
Մարտի 29-ն է, Երեւանեան Կիրակի, առաւօտ: Սբ. Կաթողիկէ եկեղեցում պատարագիչ քահանան հոգեհանգստեան պաշտօն է մատուցում Գրիգոր Շահինեանի յիշատակին: Եկեղեցին եւ բակը մարդաշատ են, քիչ յետոյ յիշատակի հանդիպում նրա մտերիմների, բարեկամների, աշակերտների, հոգեկից մարդկանց հետ Նարեկացի արուեստի կենտրոնում. Խօսքեր՝ իր կերպի ու կերպարի խոնարհ նուիրումի կեանք ապրած մարդու երկրային հետքին արժանի: Մարդ, որի ներքին շիտակութիւնը համահունչ էր իր ամէնօրեայ կեանքին որեւէ հանգամանքում, որեւէ տեղ: Սփիւռքում մտաւորականի կերպը դժուարօրէն պահողի, հաւատարիմների այն բանակից, որոնց նուիրումն ու ջանքերն են արթուն պահել հայ ոգին, դրա պահապան ամենազգայուն զարկերակի կրթական գործի մշակը դարձած Գրիգոր Շահինեանի նկարագրի բնուդագրումը տուեց ԱԺ պատգամաւոր, Համազգային Հայ Կրթական եւ Մշակութային Հիմնադրամի նախագահ Լիլիթ Գալստեանը. «Նա սովորեցրեց մեզ բացառիկ համեստ ապրելու բանաձեւը»:
Գրիգոր Շահինեանը գրականագիտական արժէքաւոր ժառանգութիւն է թողել, սակայն իր կեանքի գործը ուսուցչութիւնն էր, իր կոչումը մանկավարժ լինելն էր, որը մասնակիօրէն երեւաց Ճեմարանի նախկին աշակերտներից Բեկոր Փափազեանի յուշերում. «Հանդուրժողական, պաղարիւն, ռադիկալ, մեծ օրինակ արդիական աշխարհայեացքով հայ ուսուցչի, առանց աւանդապաշտ ֆետիշներու»:
Սուրէն Դանիէլեանին էր վիճակուած ընդհանուր գծերով ամբողջացնելու Գրիգոր Շահինեանի ստեղծագործական դիմանկարը: Ընդգծուեց նրա էութեան երկուութեան հանգամանքները, նրա կամրջող դերակատարումը սփիւռքի եւ Հայաստանի գրականագիտական մտքի միջեւ: «Իբրեւ մարդ անմատչելի, անհպելի. գիտութեան մէջ եւ արուեստում մարդու բարոյական նկարագրի պահպանող, լինելութեան մի վիճակ, որ կատարեալ ուսուցչի պատկերացումն է բերում»:
Զսպուած յուզմունք կար Աստղիկ Փանոսեանի խօսքում. «Պարկեշտ, օրինակելի, բարեկիրթ, մանկավարժական բացառիկ մթնոլորտ ստեղծած մտաւորական»:
Այսպիսին է մեր կեանքը. ուրախութեան ու վշտի այս համանուագը, հանդէս-փորձադաշտը: Հեռացածները մեզ հետ են այնքան, որքան մենք ենք դա կամենում, որքան մեր ներքին կեանքը, մեր միտքն է նրանց հետ շարունակուում: Չգիտեմ սփոփանքի անհրաժեշտութիւնն է ֆիզիկական անջրպետի ցաւը մեղմելու համար մեզ զգայնութիւնների մի աշխարհ տեղափոխում, ուր նրանց բացակայ-ներկայութիւնը պարտադրում է պայմանական համարել ներկայ իրողութիւնները անդենականից եկող յուշիկ, անիմանալի զգացողութեամբ: Այս ներհայեցողական խորհրդից ծնուած մտորումը բարձրաձայնեց Տիգրան Մանսուրեանը իր վերյուշի տպաւորութիւններով-խոհուն, զգացական. «Իր շուրջը եղած խօսք ու զրոյցը հարուստ ե եղել շատ: Իր անուան շուրջը մեծ շարժում կայ, ամենատարբեր տեղերից պատմութիւնները զարմանքի ու հիացմունքի արտայայտութիւն ունեն. շատ գեղեցիկ պատմութիւն մարդու մասին, ով գիտի անհրաժեշտութիւնը մասնագէտին գնահատելու, կառոյց ստեղծելու (յիշեց Պէյրութի հայկական երաժշտանոցի հիմնադրման գործում Վաչէ Պարսումեանին Գրիգոր Շահինեանի աջակցութիւնը): Բարոյականութեան մի չափանիշ, խոնարհութեան արժանի ազնիւ վարքագիծ, որով միայն հայեցի տունը կը կառուցուի, կ°ապրեցուի»:»
Գրիգոր Շահինեանի յիշատակի այս արտայայտութիւնները նոյնքան զուսպ էին ու զգացական, որքան ինքը՝ մեր սիրելի ուսուցիչը, գրականագէտը, մարդը:
Հանդիպումը կազմակերպել էր Համազգայինի Կենտրոնը՝ Շահինեանի դստեր՝ Շաղիկի հետ: Տպաւորիչ էր Պէյրութի Համազգայինի Ճեմարանի 75 ամեակին առիթով նկարահանած տեսաժապաւէնից Գրիգոր Շահինեանի հնչած խօսքը Ճեմարանի անցեալի, ուսուցիչների, մասնաւորապէս Լեւոն Շանթի մասին՝ յստակ, ճշգրիտ, ըստ էութեան: Ի յիշատակ հանգուցեալի, դաշնամուրային կատարումներ նոյնպէս եղան՝ Լուսինէ Գրիգորեան, Տիգրան Մանսուրեան եւ Շահինեանի թոռնուհին՝ Ծովինարը:
Օրը մնաց որպէս թախծի լուսաւոր յուշ, էկրանին՝ Գրիգոր Շահինեանի վարակիչ, առատ ժպիտով, Տիգրան Մանսուրեանի խօսքով. «Թող անդենում իր անցնելիք ճանապարհը լուսաւոր լինի»:
Մելանիա Բադալեան
Ազգ
