ինգշաբթի, յունիսի 19-ին, Երեւանի պետական համալսարանի բանասիրական բաժանմունքի նորակառոյց շէնքի սրահներէն մէկուն մէջ, Համազգային հայ կրթական եւ մշակութային միութեան Հայաստանի կառոյցի նախաձեռնութեամբ եւ Երեւանի պետական համալսարանի բանասիրական բաժանմունքի գործակցութեամբ, տեղի ունեցաւ կոկիկ միջոցառում մը, որ ունէր զոյգ նպատակներ:
Առաջինը՝ 2007-ի մարտին, Երեւանի մէջ, Համազգայինի կողմէ կազմակերպուած, Համաստեղի գրականութեան միջազգային գիտաժողովին ներկայացուած զեկոյցներու գիրքին շնորհահանդէսն էր, իսկ երկրորդը՝ Համազգայինի «Յակոբ Կարապենց» կրթաթոշակի 2007-2008 տարեշրջանի մրցանակաբաշխութիւնը:
Համաստեղին նուիրուած գիտաժողովին ներկայացուած զեկոյցները ամփոփուած էին 144 էջնոց ներկայանալի գիրքի մը մէջ՝ խմբագրութեամբ Արծրուն Աւագեանի (Հայաստանի պետական համալսարանի բանասիրական բաժանմունքի տնօրէն) եւ Լիլիթ Գալստեանի (Համազգայինի Հայաստանի կառոյցի վարիչ-տնօրէն եւ Հայաստանի Հանրապետութեան Ազգային ժողովի պատգամաւոր): Անոր մէջ կը տեսնենք, այդ գիտաժողովին արտասանուած ուղերձներու կողքին, 12 զեկոյցներ՝ 10-ը հայրենի եւ երկու սփիւռքահայ գրականագէտներու կողմէ: Համազգայինի Երեւանի մէջ կազմակերպած գիտաժողովներու զեկոյցներուն առանձին հատորով հրատարակելու այս աւանդութիւնը իսկապէս ողջունելի է: Այսպիսով, գիտաժողովի ներկայ չեղող սփիւռքեան թէ հայաստանեան հասարակութեան կը մատուցուին արծարծուած նիւթերը, ինչպէս նաեւ կը ծառայեն հետագայ ուսումնասիրութիւններու որպէս ատաղձ:
Յակոբ Կարապենցի անուան Հայաստանի բարձրագոյն կրթական հիմնարկներու մէջ ուսանողներուն տրամադրուող կրթաթոշակը այս տարի տրուեցաւ 20 ուսանողներու, որոնք կþուսանին Երեւանի պետական համալսարանի բանասիրական կամ լրագրութեան բաժանմունքներուն մէջ, Խաչատուր Աբովեանի անուան Հայաստանի պետական մանկավարժական համալսարանի բանասիրական, հայոց լեզուի եւ գրականութեան բաժանմունքին մէջ, Մանուկ Աբեղեանի անուան գրականութեան հիմնարկին մէջ, ինչպէս նաեւ՝ Երեւանի թատրոնի եւ կինոյի պետական համալսարանին մէջ:
Բացումը կատարեց Արծրուն Աւագեան, Հայաստանի պետական համալսարանի բանասիրական բաժանմունքի տնօրէնը, որ շեշտեց Համազգայինի հետ համալսարանի արդիւնաբեր գործակցութիւնը: Խօսք առին նաեւ Ազատ Եղիազարեան՝ Մանուկ Աբեղեանի անուան գրականութեան հիմնարկի տնօրէն, Սուրէն Դանիէլեան՝ Սփիւռք հաստատութեան տնօրէն, եւ Մարգարիտա Խաչատրեան՝ վերեւ նշուած հիմնարկի առաջատար գիտաշխատող:
Կþարժէ մէջբերել Լիլիթ Գալստեանի՝ Համազգայինի երեւանեան գրասենեակի վարիչ- տնօրէնին խօսքը, որ կարճ, բայց կուռ կերպով պատկերացուց հաւաքին նպատակը:
«Չգիտեմ, պատահականութի՞ւն է, զուգադիպութի՞ւն, թէ՞ նախախնամութիւն: Ես կարծում եմ՝ նախախնամութիւն: Այսօր այստեղ՝ Երեւանի պետական համալսարանում, բանասիրութեան բաժանմունքում մեզ ժամադրել են երկու հայ, երկու սքանչելի սփիւռքահայ գրողներ՝ Յակոբ Կարապենցն ու Համաստեղը: Երկու գրող, որոնք անցել են նոյն կարօտների ու որոնումների ճանապարհը, ապրել՝ հեռաւոր ափերում, բայց միշտ պաշտելի հայրենիքի տագնապներով ու յոյզերով:
«Ու թէեւ երկուսի տունն էլ Ամերիկան է եղել, բայց նրանց ինքնութիւնը եղել է հայութիւնը, հարազատ են մնացել հայ լեզուին ու ազգային «բարդոյթին»: «Հոգեպէս կապուած եմ Հայաստանին,©©© երբեք ամերիկացի չեմ եղել», գրում է Կարապենցը, ով բախտ ունեցաւ լինելու հայրենիքում: Իսկ Համաստեղը կեանքից հեռացաւ՝ իր հետ տանելով Հայաստանում ապրելու, ծառ տնկելու երազանքը, իր մէջ կրելով սեփական ժողովրդի արեւոտ օրերն ու լուռ տառապանքները:
«Այսօր երկուսն էլ հայրենիքում են, կարծում եմ այս համոզումն ունէք նաեւ դուք: Նրանք հայրենիքում են, որովհետեւ հայրենիքում է նրանց գրականութիւնը, այստեղ է նրանց ընթերցողը, նրանց արժեւորող ու մեր մշակութային ժառանգութեան անօտարելի մաս դարձնող գրականագէտը, բանասէրը:
«Երկու հրաշալի գրող© երկու հրաշալի առիթ՝ Համաստեղին նուիրուած գիտաժողովի զեկուցումների ժողովածուի շնորհահանդէս եւ Համազգայինի «Յակոբ Կարապենց» կրթաթոշակի յանձնում:
«Յ© Կարապենցը նման է իր ազնիւ ու իմաստուն հերոսին՝ միջնադարի աւազակին, որ երեք ընծայ է տանում վերածնուող աշխարհի նորածին մանկանը© շեփոր, որ երգը հնչի, ճրագ, որ լոյսը շարունակուի, եւ կեանք, որ սէր լինի: Այսօր Կարապենցի ընծան իբրեւ կրթաթոշակ կը ստանան Հայաստանի բուհերում սովորող քսան երիտասարդներ, որոնք բարձր առաջադիմութեան հետ մէկտեղ ունեն ստեղծագործական ձիրք, գրական առաջին քայլերն են անում ու յոյս ներշնչում, որ հոգեւորն է նրանց կենսադաշտը»:
Ապա ան մի առ մի կանչեց մրցանակի արժանացողները, որոնք ստացան իրենց 2007-2008 տարեշրջանի կրթաթոշակները:
Մրցանակակիրներու կողմէ խօսք առաւ Կարէն Անտաշեան: Ան գնահատեց այս մրցանակին կարեւորութիւնը՝ հայոց լեզուին եւ գրականութեան նուիրուած ուսանողներուն նիւթական օգնութեամբ զանոնք քաջալերելուն համար:
Ձեռնարկի աւարտին Համաստեղի նուիրուած գիտաժողովի նիւթերը ամփոփող գիրքէն օրինակներ տրամադրուեցան ներկաներուն, որմէ ետք եղաւ հիւրասիրութիւն:
ԷԼԻԶ ՇԱՐԱՊԽԱՆԵԱՆ
Երեւան, յունիս 2008